ترجمة معاني سورة الإسراء
باللغة الفارسية من كتاب الترجمة الفارسية - حسين تاجي
.
من تأليف:
د. حسين تاجي كله داري
.
ﰡ
پاک و منزه است کسیکه بندهاش را شبی از مسجد الحرام به مسجد الأقصی - که گرداگردش را برکت دادهایم برد؛ تا برخی از آیات خود را به او بنمایانیم، بیگمان اوست که شنوای بیناست.
و (ما) به موسی کتاب (تورات) دادیم، و آن را (مایۀ) هدایت برای بنی اسرائیل گرداندیم، (و فرمودیم:) که جز من کارسازی بر مگزینید.
ای فرزندان کسانیکه با نوح (بر کشتی) سوار کردیم، به راستی او (= نوح) بندهای شکر گزار بود.
و (ما) به بنی اسرائیل در کتاب (تورات) وحی کردیم که دو بار در زمین فساد خواهید کرد، و برتری جویی (و طغیان) بزرگی خواهید نمود.
پس هنگامیکه وعدۀ نخستین آن دو (بار) فرا رسد؛ گروهی از بندگان بسیار نیرومند (پیکار جوی) خود را بر شما برانگیزیم (تا شما را درهم کوبند و نابود کنند) پس (برای قتل و کشتار) درون خانهها را جستجو کنند، و این وعده شدنی (و قطعی) است.
آنگاه شما را بر آنها چیره گردانیم، و شما را با اموال و فرزندان یاریتان کنیم، و (تعداد) نفرات شما را بیشتر (از دشمن) گردانیم.
اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی کردهاید، و اگر بدی کنید، باز به خود کردهاید، پس هنگامیکه وعدۀ دیگر فرا رسد، (چنان دشمنان بر شما مسلط هستند که) آثار غم و اندوه در چهرههایتان ظاهر میشود، و به مسجد (الأقصی) در آیند؛ همانگونه که در مرتبۀ اول وارد شدند، و آنچه را زیر سلطۀ خود یابند؛ یکسره نابود گردانند.
امید است که پروردگارتان به شما رحم فرماید، و اگر برگردید، ما هم باز میگردیم، و جهنم را برای کافران زندان قرار دادهایم.
بیشک این قرآن، به راهی که آن استوارترین راههاست؛ هدایت میکند، و به مؤمنانی که کارهای شایسته انجام میدهند بشارت میدهد که برای آنها پاداش بزرگی است.
و اینکه برای کسانیکه به آخرت ایمان ندارند عذاب دردناکی را آماده کردهایم.
و انسان بدیها را میطلبد، آن گونه که نیکیها را طلب میکند، و انسان همیشه عجول است.
و (ما) شب و روز را دو نشانه قرار دادیم، پس نشانه شب را محو کردیم، و نشانۀ روز را روشنی بخش ساختیم، تا (در پرتو آن) از پروردگارتان فضل (و روزی) بجویید، و تا شمارش سالها و حساب را بدانید، و هر چیز را به تفصیل بیان کردهایم.
و هر انسانی اعمال (خیر و شرش) را در گردنش آویختهایم، و روز قیامت کتابی برای او بیرون میآوریم که آن را سرگشوده میبینید (که همانا نامۀ اعمالش است).
(و به او میفرماییم:) کتابت را بخوان، کافی است که امروز خود حساب گر خویش باشی.
کسیکه هدایت یابد برای خود هدایت یافته است، و کسیکه گمراه گردد، فقط به زیان خود گمراه شده است. و هیچ کس بار (گناه) دیگری را به دوش نمیکشد، و ما هرگز عذاب نخواهیم کرد؛ مگر آنکه پیامبری بفرستیم.
و هنگامیکه بخواهیم دیاری را نابود کنیم، به مترفین (و سرکشان) آنجا فرمان (اطاعت) میدهیم، پس چون در آنجا به فسق (و فساد) بر خاستند، آنگاه وعدۀ (عذاب) بر آنها محقق میگردد، پس آنها را به کلی نابود گردانیم.
و چه بسیار نسلها را که بعد از نوح (زندگی میکردند) هلاک کردیم، و کافی است که پروردگارت (نسبت)به گناهان بندگانش دانای بیناست.
هر کس که (دنیای) زود گذر را بخواهد، در آن (دنیا) برای هر که بخواهیم؛ همان اندازه که بخواهیم؛ زود خواهیم داد، سپس جهنم را برای او قرار خواهیم داد که نکوهیدۀ مردود در (آتش سوزان) آن درآید.
و کسیکه (سرای) آخرت را بخواهد، و برای آن سعی و تلاش خود را بکند، در حالیکه مؤمن باشد، پس اینان سعی (و تلاش) شان مشکور است (و پاداش داده خواهد شد).
هر یک از اینان و آنان (از هر دو گروه) از عطای پروردگارت (بهره و) کمک میدهیم، و عطای پروردگارت هرگز (از کسی) باز داشته شده نیست (مؤمن و کافر همه از نعمتهای دنیوی بهرهمند میشوند)
بنگر چگونه بعضی را بر بعضی دیگر برتری دادهایم، و یقیناً درجات آخرت و برتریهایش از این هم بیشتر است.
(هرگز) معبود دیگری را با الله (شریک) قرار مده، که آنگاه نکوهیدۀ خوار (بی یار و یاور) خواهی نشست.
و پروردگارت (چنین) مقرر داشته است که: جز او را نپرستید، و به پدر و مادر نیکی کنید، هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها نزد تو به سن پیری رسند، (حتی) به آنها (کلمۀ) افّ (= کمترین کلمه رنج آور) نگو، و بر (سر) آنها فریاد نزن، و با نیکی (و بزرگوارانه) با آنها سخن بگو.
و از روی مهربانی بال فروتنی (و خاکساری) برای آنها فرود آور، و بگو: «پروردگارا! به آنان رحمت آور، همانگونه که مرا در کودکی پرورش دادند».
پروردگار شما به آنچه در دلهای تان است؛ آگاهتر است، اگر صالح باشید، بیگمان او برای توبه کنندگان آمرزنده است.
و حق خویشاوندان را بپرداز، و (همچنین حق) مسکین، و در راه مانده را (بپرداز) و هرگز اسراف (و تبذیر) نکن.
به راستی که تبذیرکنندگان؛ برادران شیاطین هستند، و شیطان نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است.
و اگر به انتظار رحمتی از پروردگارت که به آن امیدواری، از آنان (= مسکینان و در راه ماندگان) اعراض کنی، پس با گفتاری نرم با آنان سخن بگو.
و (هرگز) دستت را به گردن خودت نبند، (و ترک انفاق منما) و بیش از حد آن را مگشا، آنگاه سرزنش شدۀ درمانده بنشینی.
یقیناً پروردگارت روزی را برای هرکس که بخواهد گشاده و (یا) تنگ میدارد، بیگمان او به بندگانش دانای بیناست.
و فرزندانتان را از ترس تنگدستی نکشید، ما آنها و شما را روزی میدهیم، به راستی کشتن آنها گناه بزرگی است.
و نزدیک زنا نشوید، که کار بسیار زشت، و بد راهی است!
و جانی که الله (خونش را) حرام شمرده، جز به حق نکشید، و کسیکه مظلوم کشته شود، برای ولیش (برای حق قصاص) قدرتی قرار دادهایم، پس در کشتن (و خونخواهی) اسراف نکند، بیگمان او مورد حمایت است.
و به مال یتیم نزدیک نشوید، جز به روشی که آن بهتر است، تا آنکه به (حد بلوغ) و رشدش برسد، و به عهد (خویش) وفا کنید، بیگمان از عهد سؤال میشود.
و هنگامیکه پیمانه میکنید، پیمانه را کامل (و تمام) دهید، و با ترازوی درست وزن کنید، این برای شما بهتر و عاقبتش نیکوتر است.
و از آنچه به آن علم نداری، پیروی نکن، بدون شک گوش و چشم و دل، هر یک از اینها از آن باز خواست خواهند شد.
و در (روی) زمین با تکبر راه مرو، بیگمان تو نمیتوانی زمین را بشکافی، و (هرگز) در بلندی (و قامت) به کوهها نمیرسی.
همۀ این کارهای (ذکر شده) بدی (و گناه) آن نزد پروردگارت ناپسند است.
این (احکام) از آن حکمتی است که پروردگارت به تو وحی فرستاده، و هرگز معبودی را با الله قرار نده، که نکوهیدۀ مطرود در جهنم افکنده میشوی.
آیا پروردگارتان برای شما پسران برگزید، و (خودش) از فرشتگان دختران را برگزیده است؟! بیگمان شما سخن بزرگ (و زشتی) میگویید.
و به راستی (ما) در این قرآن (سخنان) گوناگون آوردیم، تا متذکر شوند، ولی جز به رمیدنشان نمیافزاید.
(ای پیامبر!) بگو: «اگر آن چنان که آنها (= مشرکان) میگویند با او معبودانی بود، در این صورت، (معبودان) سعی میکردند راهی به سوی (الله) صاحب عرش پیدا کنند»
او منزه و پاک است، و از آنچه آنها میگویند بسا برتر است.
آسمانها ی هفتگانه و زمین و هرکس که در آنهاست همه تسبیح او میگویند، و هیچ چیز نیست؛ مگر آنکه به ستایش او تسبیح میگوید، و لیکن شما تسبیح آنها را در نمییابید، بیگمان او بردبار آمرزنده است.
و (ای پیامبر!) هنگامیکه قرآن بخوانی، میان تو و میان کسانیکه به آخرت ایمان نمیآورند، پردهای پوشیده قرار میدهیم.
و بر دلهای شان پوششهایی قرار میدهیم تا آن را در نیابند، و در گوشهایشان سنگینی (می گذاریم که نشنوند). و چون پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد کنی، آنها با نفرت پشت میکنند (و میگریزند).
و چون به تو گوش فرا میدهند، ما داناتریم به چه (منظور) به آن (= قرآن) گوش فرا میدهند، و (نیز) هنگامیکه آنان نجوی میکنند، آنگاه که ستمگران میگویند: «شما جز از مردی که جادو شده پیروی نمیکنید».
بنگر چگونه برای تو مثلها زدند، پس گمراه شدند، لذا نمیتوانند راهی (به سوی حق) بیابند.
و (کافران) گفتند: «آیا هنگامیکه ما استخوانهایی (پوسیده) و پراکنده شدیم، آیا دگر بار با آفرینش تازهای برانگیخته خواهیم شد؟!»
یا (هر) مخلوقی که در خاطرتان بزرگ مینماید، (باز هم الله قادر است شما را دوباره زنده کند). پس خواهند گفت: «چه کسی ما را باز میگرداند؟!» بگو: «(همان) کسیکه نخستین بار شما را آفرید». پس آنان سرهایشان را (از روی تردید) به تو میجنبانند و میگویند: «آن چه زمانی خواهد بود؟!» بگو: «شاید که نزدیک باشد،
روزیکه (الله) شما را (از قبرهایتان) فرا میخواند، پس شما هم سپاس گویان (دعوت) او را اجابت میکنید، و میپندارید جز مدت کوتاهی (در دنیا) درنگ نکردهاید».
و به بندگانم بگو: «(با یکدیگر) سخنی بگویند که آن بهترین باشد، بیگمان شیطان میان آنها فتنه (و فساد) میکند، به راستی که شیطان دشمن آشکاری برای انسان است».
و پروردگار شما به (حال) شما داناتر است، اگر بخواهد بر شما رحمت میآورد، یا اگر بخواهد عذابتان میکند، و (ای پیامبر!) ما تو را بر آنها نگهبان نفرستادهایم.
پروردگار تو، به (حال هر) کسیکه در آسمانها و زمین است، داناتر است، و به راستی (ما) بعضی پیامبران را بر بعضی (دیگر) برتری دادیم، و به داود زبور عطا کردیم.
(ای پیامبر!) بگو: «کسانی را که به جای او (معبود خود) میپندارید؛ بخوانید، پس آنها نه میتوانند بلا (و مشکلی) را از شما دورسازند، و نه تغییر دهند.
کسانی را که (کافران) آنان را میخوانند، خودشان به سوی پروردگارشان وسیلۀ (تقرب) میجویند، که کدام یک از آنها نزدیکترند، و به رحمت او امیدوارند و از عذابش میترسند، بیگمان عذاب پروردگارت همواره ترسناک است».
و هیچ (آبادی و) قریهای (از قریههای یاغیان و مفسدان) نیست؛ مگر اینکه پیش از (فرا رسیدن) روز قیامت، ما آنان را هلاک خواهیم کرد، یا به عذاب شدیدی عذابشان میکنیم، این در کتاب (= لوح محفوظ) ثبت است.
و (هیچ چیز) ما را از فرستادن معجزات باز نداشت؛ جز اینکه پیشینیان آن را تکذیب کردند، و به (قوم) ثمود، ماده شتر که (معجزهای) روشنگر بود، دادیم، پس (آنها) به آن ستم کردند (و آن را کشتند). و ما معجزات را جز برای ترسانیدن نمیفرستیم.
(و ای پیامبر! به یاد آور) هنگامی را که به تو گفتیم: «بیشک پروردگارت به مردم احاطه (کامل) دارد، و رؤیایی را که (در شب اسراء و معراج عیاناً) به تو نشان دادیم و (همچنین) درخت ملعون را در قرآن، (چیزی) جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم، ما آنها را میترسانیم، پس (این ترسانیدن) جز سرکشی بزرگ، چیزی بر آنها نمیافزاید».
و (به یادآور) چون به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید» پس (همگی) سجده کردند؛ جز ابلیس که گفت: «آیا برای کسی سجده کنم که (او را) از گِل آفریدهای؟!».
(سپس) گفت: «به من خبر بده، این کسی را که بر من برتری دادهای (به چه دلیل بوده است؟!) اگر مرا تا روز قیامت مهلت دهی، فرزندانش را؛ جز عدۀ کمی (گمراه و) ریشه کن خواهم کرد».
(الله) فرمود: «برو، پس هر کس از آنان، از تو پیروی کند، بیتردید جهنم کیفر شماست، که کیفری کامل (و فراوان) است،
و هرکس از آنان را که میتوانی با صدایت بر انگیز، و با (یاری) سواران و پیادگانت بر آنها بتاز، و در اموال و فرزندان با آنها شرکت جوی، و به آنها وعده بده - و شیطان جز فریب به آنها وعده نمیدهد -
بیگمان تو هرگز بر بندگان من سلطهای نخواهی داشت؛ و پروردگار تو برای نگهبانی آنها کافی است».
پروردگار شما کسی است که کشتی را در دریا برای شما به حرکت در میآورد، تا از فضلش بهرهمند شوید، بیگمان او نسبت به شما مهربان است.
و هنگامیکه در دریا سختی به شما برسد، جز او همه کسانی را که میخوانید؛ فراموش میکنید، پس چون شما را به خشکی نجات دهد؛ روی میگردانید، و انسان بسیار ناسپاس است.
آیا از آن که شما را به کنارهای از خشکی فرو برد؛ یا تند بادی از سنگریزه بر شما بفرستد؛ ایمن شدهاید؟! آنگاه برای خود هیچ نگهبان (و کارسازی) نیابید.
آیا از آن که بار دیگر شما را به دریا باز گرداند؛ سپس تند باد کوبندهای بر شما بفرستد، آنگاه شما را به (کیفر) کفرتان غرق کند؛ ایمن شدهاید؟! سپس در برابر ما بازخواست کننده (و خونخواهی برای خود) نیابید.
و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم، و آنها را در خشکی و دریا (بر مرکبها) حمل کردیم، و از انواع (روزیهای) پاکیزه به آنها روزی دادیم، و آنها را بر بسیاری از موجوداتی که آفریدهایم؛ چنانکه باید برتری بخشیدیم.
(به یاد آورید) روزی را که هرگروهی را با پیشوایشان فرا خوانیم، پس کسیکه نامۀ (اعمال) اش را به (دست) راستش داده شود، پس اینان نامه شان را (با شادمانی) میخوانند، و بهاندازۀ رشتۀ شکاف هستۀ خرمایی ستم نمیبینند.
و (اما) کسیکه در این (دنیا از دیدن حق) نا بینا بوده است؛ پس او در آخرت (نیز) نابینا و گمراهتر است.
و (ای پیامبر!) نزدیک بود (مشرکان) تو را (با وسوسههای خود) از آنچه بر تو وحی کردهایم؛ منصرف کنند، تا غیر آن را به ما نسبت دهی، و آنگاه تو را دوست خود بگیرند.
و اگر (ما) تو را ثابت قدم نمیکردیم؛ به راستی نزدیک بود اندکی به آنها تمایل کنی.
(اگر چنین میکردی) آنگاه دو چندان عذاب در زندگی دنیا و دو چندان عذاب (بعد از) مرگ به تو میچشاندیم، سپس در برابر ما برای خود یاوری نمییافتی.
و نزدیک بود (با مکر و توطئه) تو را از (سرزمین) (مکه) بلغزانند، تا ترا از آن بیرون کنند، (و اگر چنین میکردند) آنگاه پس از تو جز مدت کمی (باقی) نمیماندند.
این (روش و) سنت (ما دربارۀ) پیامبرانی است که پیش از تو فرستادیم، و (هرگز) برای سنت ما تغییر و دگرگونی نخواهی یافت.
نماز را از زوال آفتاب (هنگام ظهر) تا تاریکی شب بر پا دار، و (نیز) قرآن فجر (= نماز صبح) را؛ بیگمان هنگام قرآن (خواندن، در نماز) فجر (فرشتگان) حاضر آیند.
و پاسی از شب را (از خواب) برخیز و با آن (= قرآن) نماز بخوان، که برای تو افزون (بر دیگران) است، امید است پروردگارت تو را به مقامی پسندیده برانگیزد.
و بگو: «پروردگارا! مرا به در آوردنی راست (به مدینه) در آور، و به بیرون آوردنی راست، مرا (از مکه) بیرون آور، و از سوی خود حجتی یاری کننده برایم قرار بده».
و بگو: «حق آمد، و باطل نابود شد، بیگمان باطل نابود شدنی است».
و از قرآن آنچه را که شفا و رحمت برای مؤمنان است؛ نازل میکنیم، و ستمکاران را جز زیان نمیافزاید.
و هنگامیکه برانسان نعمت بخشیم، (از حق) روی بگرداند، و (متکبرانه) پهلویش را دورکند، و هنگامیکه (کمترین) بدی به او برسد، ناامید گردد.
(ای پیامبر!) بگو: «هر کس به روش خود عمل میکند، پس پروردگارتان به کسیکه او هدایت یافتهتر است؛ داناتر است».
و (ای پیامبر!) از تو دربارۀ روح سؤال میکنند، بگو: «روح از فرمان پروردگار من است، و جز اندکی از دانش به شما داده نشده است».
و اگر بخواهیم آنچه را که به تو وحی کردهایم؛ (از سینهات) میبریم، آنگاه در برابر ما برای خود هیچ کار سازی (و مدد کنندهای) نخواهی یافت،
لیکن (باقی ماندنش به سبب) رحمتی از جانب پروردگارت است؛ بدون شک فضل او بر تو بزرگ است.
(ای پیامبر!) بگو: «اگر انس و جن (همگی) گرد آیند بر آن که همانند این قرآن را بیاورند، (هرگز) همانند آن را نخواهند آورد، هر چند برخی از آنان یاور برخی (دیگر) باشند».
و به تحقیق (ما) در این قرآن، برای مردم هر مثلی را گوناگون بیان کردیم، پس بیشتر مردم جز ناسپاسی را قبول نکردند،
و گفتند: «ما هرگز به تو ایمان نمیآوریم؛ تا اینکه از زمین چشمهای برای ما جاری کنی.
یا باغی از نخل و انگور داشته باشی، آنگاه نهرها در میان آن به خوبی جاری سازی.
یا آسمان را آنچنان که میپنداری پاره پاره بر (سر) ما فرود آوری، یا الله و فرشتگان را روبروی (ما) بیاوری،
یا اینکه خآنها ی (پر نقش و نگار) از سیم و زر داشته باشی، یا در آسمان بالا روی، و هرگز به بالا رفتنت ایمان نمیآوریم؛ مگر آنکه کتابی بر ما نازل کنی، که آن را بخوانیم». بگو: «پروردگارم منزه است، آیا من جز بشری فرستاده شده هستم؟!».
و مردم را (هیچ چیز) باز نداشت، از آنکه ایمان آوردند هنگامیکه هدایت به سوی آنان آمد؛ مگر اینکه گفتند: «آیا الله بشری را (بعنوان) پیامبر فرستاده است؟!»
(ای پیامبر!) بگو: «اگر در زمین فرشتگانی بودند که با آرامش (و مطمئن) راه میرفتند، مسلماً از آسمان فرشتهای را (بعنوان) پیامبر بر آنها نازل میکردیم» (اما چون شما انسان هستید پیامبرتان نیز از خودتان است)
(ای پیامبر!) بگو: «همین کافی است که الله میان من و شما گواه باشد، بیگمان او (نسبت) به بندگانش دانای بیناست.
و هرکسی را که الله هدایت کند، پس او هدایت یافتۀ (واقعی) است، و هرکسی را که گمراه سازد؛ پس جز الله (سر پرستان و) دوستانی برای او نخواهی یافت، و روز قیامت آنان را بر چهرههایشان، نابینا و گنگ و کر محشور میکنیم، جایگاهشان جهنم است، هرگاه (آتش آن) فرو نشیند، بر آنان شعلهای (سوزان) میافزاییم.
این کیفر آنهاست، به (خاطر) اینکه به آیات ما کافر شدند، و گفتند: «آیا هنگامیکه ما استخوانهایی (پوسیده) و پراکنده شدیم، آیا دگر بار با آفرینش تازهای برانگیخته خواهیم شد؟!».
آیا نمیدانند، که الله که آسمانها و زمین را آفریده؛ قادر است که مانند آنها را بیافریند، و برای آنان سرآمدی مقررکرده که شکی در آن نیست، سپس ستمکاران جز ناسپاسی را قبول نکردند.
(ای پیامبر!) بگو: «اگرشما مالک گنجینههای (بخشش و) رحمت پروردگار من بودید، آنگاه از ترس فقر (و تنگدستی) از انفاق خوداری میکردید، و انسان بسیار بخیل (و تنگ نظر) است».
و به راستی (ما) به موسی نُه معجزۀ روشن دادیم، پس (ای پیامبر) از بنی اسرائیل بپرس، آن زمان که (موسی) به سوی آنان آمد، فرعون به او گفت: «ای موسی، گمان میکنم تو سحر شدهای».
(موسی) گفت: «تو قطعاً میدانی که این (معجزها) را جز پروردگار آسمانها و زمین؛ برای روشنگری نفرستاده است، و من ای فرعون، یقیناً تو را هلاک شده میپندارم».
پس (فرعون) تصمیم گرفت که آنان (= بنی اسرائیل) را از آن سرزمین بیرون کند، پس (ما) او و همۀ کسانی را که با او بودند؛ غرق کردیم.
و بعد از (هلاکت) او به بنی اسرائیل گفتیم: «در (این) سرزمین (شام) ساکن شوید، پس هنگامیکه وعدۀ آخرت فرا رسد، همۀ شما دستهجمعی خواهیم آورد».
و (ما) این (قرآن) را به حق نازل کردیم، و به حق نازل شد، و تو را (ای پیامبر) جز بشارتدهنده و هشدار دهنده نفرستادیم.
و قرآنی که (آیات و سورههایش را) جدا ساختیم، تا آن را با درنگ (و تأنّی) بر مردم بخوانی، و آن را تدریج (و کم کم) نازل کردیم.
(ای پیامبر!) بگو: «(خواه) به آن ایمان آورید، یا ایمان نیاورید، بیگمان کسانیکه پیش از آن به آنها دانش داده شده، هنگامیکه (آیات قرآن) بر آنها خوانده میشود، سجدهکنان به رو در میافتند».
و میگویند: «منزه است پروردگار ما، که یقیناً وعدههایش انجام شدنی است».
و (آنها) گریهکنان به رو در میافتند، و (تلاوت این قرآن) بر فروتنی شان میافزاید.
بگو: «الله» را بخوانید یا «رحمان» را بخوانید، هر کدام را بخوانید، پس (فرقی ندارد) برای او نامهای نیکوست، و نمازت را نه زیاد بلند بخوان، و نه آنرا خیلی آهسته بخوان، و میان آن دو؛ راهی (معتدل) برگزین.
و بگو: «ستایش برای الله است که فرزندی (برای خود) بر نگزیده و او را در فرمانروای هیچ شریکی نیست، و بخاطر ناتوانی (و ذلت حامی و) سرپرستی برای او نیست، و او را به شایستگی بزرگ بشمار».