ﮔ
surah.translation
.
من تأليف:
مركز تفسير للدراسات القرآنية
.
ﰡ
- ای رسول- اصحابت در مورد غنیمت‌ها از تو می‌پرسند، که چگونه تقسیم می‌شود؟ و میان چه کسانی تقسیم می‌شود؟ - ای رسول- در پاسخ به سؤال آنها بگو: غنیمت‌ها به الله و رسولش اختصاص دارد، و حکم آن در تصرف و توزیع، از آنِ الله و رسولش است، پس شما وظیفه‌ای جز فرمان‌برداری و تسلیم شدن ندارید، پس -ای مؤمنان- با اجرای اوامر و اجتناب از نواهیِ الله، تقوای او تعالی را پیشه کنید، و دشمنی‌ها و جدایی‌های میان یکدیگر را با محبت و پیوستگی و خوش اخلاقی و گذشت اصلاح کنید، و به فرمان‌برداری از الله و فرمان‌برداری از رسولش پایبند باشید اگر واقعا مؤمن هستید؛ زیرا ایمان، شخص را بر طاعت و دوری از معصیت برمی‌انگیزاند. این سؤال پس از رخداد بدر واقع شد.
همانا مؤمنان واقعی کسانی هستند که وقتی الله یاد شود دل‌های‌شان بترسد؛ آن‌گاه دل‌ها و بدن‌های‌شان به انجام طاعت جهت‌دهی می‌شود، و هرگاه آیات الله بر آنها خوانده شود در آن می‌اندیشند، آن‌گاه ایمانی بر ایمان‌شان افزوده می‌شود، و برای جلب مصالح و دفع مفاسدشان فقط به پروردگارشان اعتماد می‌کنند.
همان کسانی‌که بر ادای نماز با صفت کامل آن در اوقاتش مداومت می‌کنند، و از آنچه که به آنها روزی داده‌ایم نفقات واجب و مستحب را پرداخت می‌کنند.
آنها که این صفات را دارند، همان مؤمنان واقعی هستند؛ زیرا ویژگی‌های ایمان و اسلام آشکار را با هم دارند، و پاداش آنها منازلی عالی نزد پروردگارشان، و آمرزشی برای گناهانشان و روزی‌ای گرامی، و نعمت‌هایی است که الله برای‌شان آماده ساخته است.
همان‌گونه که الله پس از آن‌که در تقسیم غنائم با یکدیگر اختلاف و تنازع کردید تقسیم غنائم را از شما گرفت، و آن را به الله و رسولش اختصاص داد، - ای رسول- پروردگارت با وحیی که بر تو نازل کرده است به خروج از مدینه برای رویارویی با مشرکان به تو فرمان داد، درحالی‌که گروهی از مؤمنان از این کار خوش‌شان نمی‌آمد.
- ای رسول- این گروه از مؤمنان در مورد قتال با مشرکان پس از اینکه به روشنی دانستند واقع می‌شود با تو مجادله می‌کنند، گویی به‌سوی مرگ کشانده می‌شوند و واقعا دارند آن را می‌بینند. این امر به‌سبب آن است که برای خروج به هدف قتال، به شدت ناخشنود هستند؛ زیرا آنها برای قتال آماده نشده‌اند، و خودشان را تجهیز نکرده‌اند.
- ای مؤمنان مجادله کننده- به یاد آورید آن‌گاه که الله به شما وعده داد که به یکی از دو گروه مشرکان دست خواهید یافت، یعنی کاروان تجاری و اموالی که حمل می‌کند تا آنها را به عنوان غنیمت بگیرید، یا گروه جنگی که با آنها بجنگید و بر آنها پیروز شوید، و شما دوست داشتید که کاروان تجاری به‌سبب سهولت و آسانیِ تسلط به آن بدون قتال، از شما باشد، اما الله می‌خواست که با فرمان دادن به شما به قتال، حق را محقق گرداند؛ تا بزرگان مشرکان را بکشید، و بسیاری از آنها را به اسارت بگیرید تا قدرت اسلام آشکار شود.
تا الله حق را با پیروزی اسلام و پیروانش محقق گردانَد، و این امر با شواهدی بر صدق آن محقق می‌گردد، و به این هدف که او سبحانه باطل را با دلایلی که بطلانش را آشکار می‌سازد باطل گردانَد، هر چند مشرکان این امر را نپسندند، اما الله آن را آشکار می‌سازد.
و روز بدر را به یاد آوردید آن‌گاه که برای پیروزی بر دشمن‌تان از الله یاری می‌طلبیدید، پس الله درخواست شما را اجابت کرد به این ترتیب که (فرمود): - ای مؤمنان- من با هزار فرشته پیاپی که از پی یکدیگر می‌آیند یاور و مددکار شما هستم.
و -ای مؤمنان- الله یاری دادن با فرشتگان را قرار نداده است جز بشارتی برای شما به اینکه او تعالی یاور شما در برابر دشمن‌تان است، و برای اینکه دل‌های‌تان با یقین بر پیروزی آرام یابد. و پیروزی به افراد زیاد و تجهیزات فراوان نیست، بلکه پیروزی فقط از جانب الله سبحانه است. همانا الله در فرمانروایی خویش شکست ناپذیر است، هیچ‌کس بر او چیره نمی‌شود، و در شرع و تقدیرش بسیار داناست.
- ای مؤمنان- به یاد آورید آن‌گاه که الله خواب سبکی بر شما افکند تا ترسی را که از دشمن بر شما حاصل شده بود به آرامش تبدیل کند، و بارانی از آسمان بر شما بارید؛ تا شما را از حَدَث‌ها پاک گرداند، و وسوسه‌های شیطان را از شما برطرف کند، و با آن، دل‌های‌تان را استوار سازد تا بدن‌های‌تان هنگام رویارویی استوار گردند، و با آن، گام‌ها را با سِفت‌شدن زمین ماسه‌ای استوار سازد تا گام‌ها در آن فرو نرود.
- ای پیامبر- آن‌گاه که پروردگارت به فرشتگانی که الله با آنها مؤمنان را در بدر یاری رساند وحی می‌کرد: - ای فرشتگان- همانا من با نصر و تأیید با شما هستم، پس اراده‌های مؤمنان را بر قتال با دشمن‌شان تقویت کنید، در دل‌های کسانی‌که کفر ورزیدند ترس شدید خواهم افکند؛ پس -ای مؤمنان- گردن‌های کافران را بزنید تا بمیرند، و مفاصل و اعضای‌شان را بزنید تا از پیکار با شما بازایستند.
سبب این قتل و زدن اعضای کافران که بر آنها واقع شد آن است که آنها با الله و رسولش مخالفت کردند و از آنچه به آن فرمان یافته بودند فرمان‌برداری نکردند، و از آنچه نهی شده بودند دست نکشیدند، و هرکس در این مورد با الله و رسولش مخالفت کند همانا الله او را در دنیا با قتل و اسارت و در آخرت با آتش، سخت کیفر می‌کند.
- ای مخالفان الله و رسولش- عذاب مذکور برای شماست پس آن را که در دنیا برای‌تان به تعجیل افتاده است بچشید، و اگر بر کفر و دشمنی‌تان بمیرید در آخرت عذاب آتش برای‌تان است.
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، هرگاه مشرکان در قتال به شما روی آوردند و نزدیک شدند از آنها نگریزید، و برای فرار به آنها پشت نکنید، بلکه در برابر آنها پایداری ورزید، و در رویارویی با آنها شکیبایی کنید، زیرا الله با نصر و تأیید خویش با شماست، [و شما را یاری و تقویت می‌کند].
و هرکس برای فرار از آنها به آنها پشت کند به خشمی از الله بازگشته است، و استحقاق این عذاب را دارد، و جایگاه او در آخرت، جهنم است، و چه سرانجام و بازگشتگاه بدی دارد؛ مگر اینکه به هدف بازگشتن به قتال با آنها باشد؛ یعنی برای فریب دادن‌شان تظاهر کند که فرار می‌کند، اما در واقع می‌خواهد دوباره به آنها هجوم آورد، یا مگر اینکه برای پیوستن به گروهی از مسلمانان که آنجا حضور دارند، باشد تا از آنها کمک بگیرد.
- ای مؤمنان- در روز بدر شما با قدرت و نیروی خودتان مشرکان را نکشتید، بلکه الله شما را در این کار یاری کرد، و -ای پیامبر- آن‌گاه که به‌سوی مشرکان [مشتی خاک] افکندی تو نیفکندی، بلکه الله همان ذاتی است که به‌سوی آنها افکند آن‌گاه که [مشتی خاکی را] که تو افکندی را به آنها رساند، و تا اینکه مؤمنان با پیروزی بر دشمن‌شان که الله بر آنها بخشید درحالی‌که افراد و تجهیزات کمی داشتند آزمایش شوند تا شکر او تعالی را به جای آورند. همانا الله دعا و سخنان شما را می‌شنود، و از اعمال‌تان و مصالح شما آگاه است.
این قتل مشرکان و افکندن به‌سوی آنها تا اینکه شکست خوردند و فرار کردند، و نعمت پیروزی بر دشمن به مؤمنان، از جانب الله است، و الله نیرنگ کافران را آن‌گاه که علیه اسلام نیرنگ می‌زنند ناتوان می‌سازد.
- ای مشرکان- اگر می‌خواهید که الله عذاب و خشمش را بر ستمکاران تجاوزکار واقع سازد الله آنچه را که خواستید بر شما واقع کرده است، یعنی آنچه را که عذابی برای شما و عبرتی برای پرهیزکاران است بر شما فرو فرستاده است، و اگر از درخواست آن دست بردارید برای‌تان بهتر است، پس چه بسا به شما مهلت دهد و انتقام خویش از شما را به تعجیل نیندازد، اما اگر دوباره آن را بخواهید و به قتال با مؤمنان باز گردید ما هم با افکندن عذاب بر شما و پیروزی مؤمنان باز می‌گردیم، و نه گروه شما و نه یاران‌تان شما را بی‌نیاز نمی‌سازند هر چند با وجود کم بودن مؤمنان، افراد و تجهیزات زیادی داشته باشید، و همانا الله با نصر و تأیید با مؤمنان است، و هرکس که الله با او باشد هیچ‌کس بر او چیره نمی‌گردد.
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید با اجرای فرمان و اجتناب از نهی الله از او تعالی و رسولش فرمان‌برداری کنید، و با مخالفت امر و انجام نهی الله از او تعالی روی نگردانید، درحالی‌که آیات الله را که بر شما خوانده می‌شود می‌شنوید.
و -ای مؤمنان- مانند منافقان و مشرکان نباشید که وقتی آیات الله بر آنها خوانده شد گفتند: آنچه را از قرآن بر ما تلاوت می‌شود با گوش‌هایمان شنیدیم، درحالی‌که آن‌گونه که بیندیشند و پند بگیرند تا از آنچه می‌شنوند بهره بگیرند گوش نمی‌کنند.
همانا نزد الله بدترین مخلوقاتی که بر روی زمین می‌جنبند همان کرانی هستند که حق را به نیت قبول کردن نمی‌شنوند، گنگانی هستند که سخن نمی‌گویند، پس آنها کسانی هستند که اوامر و نواهی الله را درک نمی‌کنند.
و اگر الله در این مشرکان تکذیب کننده خیری می‌یافت به‌طور قطع آنها را آن‌گونه که از شنیدن بهره‌مند شوند و هنگام شنیدن در دلایل و برهان‌ها بیندیشند شنوا می‌ساخت، اما او تعالی می‌دانست که خیری در آنها نیست، و اگر - بنابر فرض و تقدیر- او سبحانه آنها را شنوا می‌ساخت به‌طور قطع از روی دشمنی به ایمان پشت می‌کردند، درحالی‌که رویگردان بودند.
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، هرگاه الله و رسولش شما را به حقی که زندگی شما در آن است فراخواندند با انجام آنچه به آن امر کرده‌اند و پرهیز از آنچه نهی کرده‌اند، اجابت کنید، و به یقین بدانید که الله بر هر چیزی تواناست؛ زیرا او قادر است که میان شما و گردن‌نهادن به حق حایل ایجاد کند، آن‌گاه که پس از رهانمودن و نپذیرفتن حق، دوباره آن را اراده کردید و به‌سوی آن شتافتید. و به یقین بدانید که در روز قیامت فقط به‌سوی الله گرد آورده می‌شوید، آن‌گاه شما را با اعمالی‌که در دنیا انجام دادید جزا می‌دهد.
و -ای مؤمنان- از عذابی که فقط به گناهکاران شما نمی‌رسد، بلکه گناهکار و غیر گناهکار را با هم دربرمی‌گیرد بترسید، و این امر زمانی است که ستم آشکار گردد اما تغییر داده نشود، و به یقین بدانید که الله در برابر کسی‌که از او نافرمانی کند سخت کیفر است؛ پس از نافرمانی او تعالی بترسید.
و -ای مؤمنان- به یاد آورید آن‌گاه که در مکه کم تعداد بودید، و ساکنان آن شما را ناتوان می‌شمردند و بر شما چیره می‌شدند. می‌ترسیدید که دشمنان‌تان شما را به سرعت بربایند، آن‌گاه الله شما را به پناهگاهی که به آن پناه می‌برید یعنی مدینه کشاند، و شما را با پیروزی بر دشمنان‌تان در میادین جنگ از جمله بدر نیرومند گردانید، و از خوراکی‌های پاکیزه‌ها مانند غنیمت‌هایی که از دشمنان‌تان گرفتید به شما روزی داد، باشد که نعمت‌های الله را شکرگزاری کنید، تا بر شما بیفزاید، و از نعمت‌های او تعالی ناسپاسی نکنید که اگر چنین کردید آن را از شما می‌گیرد، و شما را عذاب می‌کند.
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، با اجرا نکردن اوامر و پرهیز نکردن از نواهی، به الله و رسولش خیانت نکنید، و بر وام و سایر امانت‌هایی که نزد شما به امانت گذارده شده است خیانت نکنید، درحالی‌که می‌دانید کاری که انجام می‌دهید خیانت است؛ که در این صورت از خیانتکاران خواهید بود.
و -ای مؤمنان- بدانید که اموال‌تان و فرزندان‌تان فقط آزمایش و امتحانی از جانب الله برای شما هستند، که شما را از عمل برای آخرت باز می‌دارند، و به خیانت می‌کشانند، و بدانید که پاداش بزرگ نزد الله است، پس این پاداش را به‌سبب رعایت حال اموال و فرزندان‌تان و خیانت به خاطر آنها، از دست ندهید.
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، بدانید که اگر با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی الله تقوای او تعالی را پیشه کنید، نیروی تشخیص تفاوت میان حق و باطل را برای شما قرار می‌دهد، و این دو بر شما مشتبه نمی‌شود، و گناهانی را که کسب کرده‌اید از شما می‌زداید، و گناهان‌تان را برای‌تان می‌آمرزد، و الله دارای بخششی بزرگ است، و از جمله بخشش بزرگ او بهشتش است که آن را برای بندگان پرهیزکارش آماده ساخته است.
و -ای رسول- به یاد آور آن‌گاه که مشرکان علیه تو به یکدیگر کمک کردند که برای زندانی کردن یا کشتن یا تبعید از سرزمین خودت به سرزمینی دیگر برایت نیرنگ زدند، و این کار را کردند و الله نیرنگ‌شان را به خودشان بازگرداند، و الله بهترین تدبیر کنندگان است.
و هنگامی‌که آیات ما برای‌شان خوانده شود از روی دشمنی و تکبر بر حق می‌گویند: قبلا مانند این را شنیده‌ایم، و اگر بخواهیم مانند این قرآن بگوییم به‌طور قطع خواهیم گفت، این قرآن را که شنیدیم چیزی جز دروغ‌های پیشینیان نیست؛ پس به آن ایمان نمی‌آوریم.
و -ای رسول- به یاد آور آن‌گاه که مشرکان گفتند: بارالها اگر آنچه که محمد صلی الله علیه وسلم آورده حق است پس سنگ‌هایی از آسمان برایمان فرو ریز تا ما را نابود کند، یا عذابی سخت بر ما فرود آور. این سخن را از روی زیاده‌روی در انکار و اعتراض گفتند.
و -ای محمد- تا زمانی‌که تو در میان امتت هستی، الله بر آن نیست که آنها را- چه کسانی از آنها که از امت استجابت هستند یا از امت دعوت- به عذابی که آنها را ریشه‌کن کند عذاب گرداند، زیرا وجود تو در میان آنها، امانی از عذاب برای‌شان است، و تا زمانی‌که از گناهانِ خویش از الله طلب آمرزش می‌کنند، الله عذاب کنندۀ آنها نیست.
و چه چیزی جلوی عذاب آنها را می‌گیرد درحالی‌که آنچه موجب عذاب‌شان می‌شود یعنی بازداشتن مردم از مسجدالحرام که پیرامون آن طواف کنند یا در آن نماز گزارند، مرتکب شده‌اند؟ و مشرکان دوستان الله نبودند، زیرا دوستان الله فقط پرهیزکاران هستند که با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی الله، از او تعالی می‌ترسند، اما بیشتر مشرکان درحالی‌که نمی‌دانستند که دوستان او تعالی نیستند، ادعا کردند که دوستان الله هستند.
و نماز مشرکان در مسجدالحرام جز سوت کشیدن و کف زدن نبود، پس -ای مشرکان- عذاب با قتل و اسارت در روز بدر را به‌سبب اینکه به الله کفر ورزیدید و رسولش را تکذیب کردید بچشید.
همانا کسانی‌که به الله کفر ورزیدند اموال‌شان را برای بازداشتن مردم از دین الله انفاق می‌کنند، پس اموال‌شان را انفاق خواهند کرد و آنچه را اراده کردند هرگز برای‌شان محقق نخواهد شد، سپس سرانجام انفاق اموال‌شان توسط آنها پشیمانی است؛ زیرا هم اموال‌شان از دست می‌رود و هم هدفی که از انفاق اموال دنبال می‌کنند، سپس با پیروزی مؤمنان بر آنها، مغلوب می‌شوند، و کسانی‌که به الله کفر ورزیدند در روز قیامت به‌سوی جهنم کشانده می‌شوند، آن‌گاه برای همیشه در جهنم داخل می‌شوند و جاویدان در آن می‌مانند.
این کافران که اموال‌شان را برای بازداشتن از راه الله انفاق می‌کنند به‌سوی آتش جهنم کشانده می‌شوند تا الله گروه پلید کفار را از گروه پاک مؤمنان جدا کند، و به این هدف که اشخاص و اعمال و اموال پلید را به صورت متراکم و انباشته روی هم قرار دهد، آن‌گاه آنها را در آتش جهنم قرار دهد، اینها همان زیانکاران هستند؛ زیرا در روز قیامت به خودشان و اهل‌شان زیان وارد کردند.
- ای رسول- به کسانی از قومت که به الله و رسولش کفر ورزیدند بگو: اگر از کفرشان به الله و رسولش، و نیز از بازداشتن مؤمنان از راه الله، دست بکشند، الله گناهان گذشتۀ آنها را می‌آمرزد؛ زیرا اسلام‌آوردن، گناهان گذشته را از بین می‌برد، و اگر به کفرشان بازگردند به‌‌راستی‌که سنت الله در مورد پیشینیان ذکر شد که وقتی تکذیب کردند و بر کفرشان ادامه دادند کیفرشان را به تعجیل انداخت.
و -ای مؤمنان- با دشمنان کافرتان بجنگید تا شرک و بازداشتن مسلمانان از دین الله از بین برود، و دین و طاعت فقط برای الله و بدون هیچ شریکی برای او باشد، پس اگر کافران از شرک و بازداشتن از راه الله دست کشیدند آنها را رها کنید، زیرا الله بر اعمال‌شان آگاه است، و هیچ امر پنهانی بر او پوشیده نمی‌ماند.
و اگر از پایان دادن به کفر و بازداشتن از راه الله که به آن فرمان یافته‌اند روی برگرداندند، پس -ای مؤمنان- بدانید که الله یاور شما در برابر آنها است، او تعالی چه دوست نیکویی است برای کسی‌که او را دوست بدارد، و نیکو یاوری است برای کسی‌که به او یاری کند، زیرا هرکس که الله تعالی او را دوست بدارد رستگار شده است، و هرکس که الله تعالی او را حمایت کند به پیروزی دست یافته است.
و -ای مؤمنان- بدانید هر چیزی که در جهاد در راه الله به زور از کفار گرفتید به پنج قسمت تقسیم می‌شود، که چهار پنجم آن میان مجاهدان تقسیم می‌شود، و یک پنجم باقی‌مانده نیز به پنج قسمت تقسیم می‌گردد: یک قسمت آن برای الله و رسولش است که در راه مصارف عمومی مسلمانان هزینه می‌شود، یک قسمت برای نزدیکان پیامبر، چه بنی‌هاشم و چه بنی‌المطلب است، یک قسمت برای یتیمان، یک قسمت برای فقرا و مساکین، و یک قسمت برای مسافرانی است که راه‌ها بر آنها قطع شده است، اگر به الله، و به آنچه بر بندۀمان محمد صلی الله علیه وسلم در روز بدر نازل کردیم که الله میان حق و باطل جدایی انداخت آن‌گاه که شما را بر دشمنان‌تان پیروز گرداند ایمان دارید. و الله که شما را پیروز گرداند بر هر چیزی تواناست.
و به یاد آورید آن‌گاه که شما در سمت نزدیک‌تر دره به طرف مدینه، و مشرکان در سمت دورتر دره به طرف مکه بودند، و کاروان تجاری در مکانی پایین‌تر از شما به سمت ساحل دریای سرخ بود، و اگر شما و مشرکان با یکدیگر وعده می‌گذاشتید که در بدر با یکدیگر روبرو شوید به‌طور قطع از وعده‌تان با یکدیگر سرپیچی می‌کردید، اما او سبحانه شما و مشرکان را بدون اینکه میان‌تان وعده‌ای باشد در بدر گرد آورد؛ تا پیروزی مؤمنان و خواری مشرکان و سرافرازی دینش و خوارساختن شرک را که انجام شدنی بود کامل گرداند؛ تا با پیروزی مؤمنان بر مشرکان با وجود کمیِ افراد و تجهیزات اندکش، هرکس از مشرکان که بمیرد پس از اقامۀ حجت بر او بمیرد؛ و هرکس از آنها که زنده بماند با بیّنه و حجتی که الله برایش آشکار ساخته است زنده بماند. آن‌گاه برای هیچ‌یک از آنها حجتی در برابر الله نباشد که از کفار اعتراض کند، و الله سخنان همگی را می‌شنود، و از اعمال‌شان آگاه است، ذره‌ای از آن بر او پوشیده نمی‌ماند، و آنها را در قبال آن جزا خواهد داد.
- ای رسول- از جمله نعمت‌های الله بر خودت و بر مؤمنان به یاد آور آن‌گاه که الله مشرکان را در خوابت کم تعداد به تو نشان داد، آن‌گاه مؤمنان را از این امر آگاه کردی تا بر این کار فال نیک زنند، و اراده‌های‌شان برای رویارویی و پیکار با دشمن‌شان تقویت شود، و اگر او سبحانه مشرکان را در خوابت، به تو زیاد نشان داده بود به‌طور قطع اراده‌های اصحابت سست می‌شد، و از پیکار می‌ترسیدند، اما او تعالی آنها را از این کار به سلامت داشت، و از شکست محافظت کرد، پس مشرکان را در چشم رسولش صلی الله علیه وسلم اندک نشان داد، همانا او به آنچه قلب‌ها دربردارند و به آنچه جان‌ها پنهان می‌کنند آگاه است.
و -ای مؤمنان- به یاد آورید که الله مشرکان را آن‌گاه که با آنها روبه‌رو شدید به شما اندک نشان داد، پس بر اقدام بر پیکار با آنها جرأت پیدا کردید، و شما را در چشمان آنها اندک نشان داد تا بر پیکار با شما پیش آیند بدون اینکه به بازگشت فکر کنند، تا الله کاری را که انجام شدنی بود با انتقام از مشرکان با قتل و اسارت، و نعمت‌بخشیدن به مؤمنان با یاری و پیروزی بر دشمنان تحقق بخشد، و امور فقط به‌سوی الله بازگردانده می‌شود. آن‌گاه گناهکار را به خاطر گناهش، و نیکوکار را به خاطر نیکوکاری‌اش جزا می‌دهد.
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، هرگاه با گروهی از کافران روبرو شدید، در رویارویی با آنها پایداری ورزید و نترسید، الله را زیاد یاد کنید و در دعا بخوانید، زیرا او بر پیروزی شما در برابر آنها تواناست، امید است که آنچه را می‌طلبید به شما برسد، و آنچه که از آن می‌ترسید از شما دور شود.
و در سخنان و رفتار و تمام احوال‌تان بر طاعت الله و طاعت رسولش پایبند باشید، و در رأی اختلاف نکنید؛ زیرا اختلاف سبب سستی و ترس شما، و از بین‌رفتن نیروی‌تان است، و هنگام رویارویی با دشمن شکیبایی کنید، همانا الله با پیروزی و تأیید و کمک، همراه شکیبایان است، و هرکس که الله همراه او باشد، بدون تردید چیره و پیروز است.
و مانند مشرکان نباشید که از روی غرور و نمایش به مردم از مکه خارج شدند، و مردم را از دین الله بازمی‌دارند، و آنها را از ورود به دین الله منع می‌کنند، و الله به آنچه انجام می‌دهند احاطه دارد، و ذره‌ای از اعمال‌شان بر او پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی آنها را در قبال اعمال‌شان مجازات خواهد کرد.
و -ای مؤمنان- از نعمت‌های الله بر خودتان به یاد آورید که شیطان اعمال مشرکان را برای‌شان آراست، آن‌گاه آنها را برای رویارویی و پیکار با مسلمانان تشویق کرد و به آنها گفت: امروز هیچ‌کس بر شما پیروز نخواهد شد، و من یاورتان، و پناهگاه شما در برابر دشمن‌تان هستم، اما هنگامی‌که دو گروه با هم روبرو شدند: یعنی گروه مؤمنان که فرشتگان همراهشان بودند و آنها را یاری می‌کردند، و گروه مشرکان که شیطان همراهشان بود که دست از یاری آنها کشید؛ شیطان برای فرار پشت کرد، و به مشرکان گفت: همانا من از شما بیزارم، همانا فرشتگانی را می‌بینم که برای یاری مؤمنان آمده‌اند، می‌ترسم که الله مرا نابود کند، و الله سخت‌کیفر است، پس هیچ‌کس نمی‌تواند کیفر او را تحمل کند.
و به یاد آورید آن‌گاه که منافقان و افراد دارای ایمان ضعیف گفتند: این مسلمانان را دین‌شان فریفته است که آنها را به پیروزی بر دشمنانشان با وجود افراد اندک و تجهیزات ضعیف، و افراد زیاد و تجهیزات قوی دشمنانشان، وعده می‌دهد. و اینها درک نکردند که هرکس فقط بر الله اعتماد کند و به پیروزی‌ای که به او وعده داده است مطمئن باشد الله یاور اوست، و هر چند ضعیف باشد او را خوار نمی‌سازد، و الله ذات شکست‌ناپذیری است که هیچ‌کس بر او پیروز نمی‌شود، و در تقدیر و شرعش بسیار داناست.
و -ای رسول- اگر کسانی را که به الله و رسولش کفر ورزیدند ببینی، آن‌گاه که فرشتگان ارواح‌شان را قبض نموده و برمی‌کنند درحالی‌که وقتی روی می‌آورند بر صورت‌های‌شان می‌زنند، و وقتی در حال فرار پشت می‌کنند بر پشت آنها می‌زنند، و به آنها می‌گویند: - ای کافران- عذاب سوزاننده را بچشید. اگر این امر را ببینی، به‌طور قطع امری بزرگ دیده‌ای.
- ای کافران- سبب این عذاب دردآور هنگام قبض ارواحتان، و عذاب سوزاننده در قبرهای‌تان و در آخرت، گناهانی است که در دنیا کسب کرده‌اید، زیرا الله بر مردم ستم نمی‌کند، بلکه فقط به عدالت میان آنها داوری می‌کند زیرا او داوری عادل است.
و این عذاب نازل‌شده به این کافران مخصوص آنها نیست، بلکه سنت الله است که در هر زمان و مکانی بر کافران گذشته است، چنان‌که به خاندان فرعون و امت‌های قبل از آنها رسیده است، آن‌گاه که به آیات الله سبحانه کفر ورزیدند. پس الله آنها را به‌سبب گناهانشان، به شیوه‌ای مقتدرانه و شکست‌ناپذیر گرفت، و عذابش را بر آنها فرو فرستاد. همانا الله ذات توانایی است که کسی بر او پیروز و چیره نمی‌شود، و نسبت به کسانی‌که از او نافرمانی کنند سخت‌کیفر است.
این کیفر سخت به‌سبب آن است که هرگاه الله نعمتی از جانب خودش به قومی ارزانی دارد آن نعمت را از آنها نمی‌گیرد مگر آن‌که نفس‌شان را از حال پاکش، یعنی از ایمان و استقامت و شکر نعمت‌ها به حال بدش، یعنی کفر به الله و نافرمانی او و کفران نعمت او تعالی تغییر دهند، و الله سخنان بندگانش را می‌شنود، و از افعال‌شان آگاه است، چنان‌که هیچ چیز از امور آنها بر او پوشیده نمی‌ماند.
حال این کافران همانند حال دیگرانی است که به الله کفر ورزیدند مانند خاندان فرعون و امت‌های تکذیب کنندۀ قبل از آنها، که آیات پروردگارشان را تکذیب کردند، پس الله آنها را به‌سبب گناهانی که مرتکب شده بودند نابود کرد، و هم خاندان فرعون و هم امت‌های قبل از آنها به‌سبب کفر و شرکشان به الله ستمکار بودند، پس به این سبب، کیفر او سبحانه بر آنها واجب شد، آن‌گاه کیفرش را بر آنها واقع ساخت.
همانا بدترین جنبندگان روی زمین کسانی هستند که به الله و رسولانش کفر ورزیدند، زیرا آنها به‌سبب پافشاری بر کفر ایمان نمی‌آورند هر چند تمام آیات نزدشان بیاید؛ همانا وسایل هدایت، چه عقل و چه گوش و چه چشم در آنها از کار افتاده است.
همان کسانی- مانند بنی‌قریظه- که از آنها پیمان‌ها و میثاق‌ها گرفتی، سپس این پیمان‌ها را هربار شکستند، و آنها از الله نمی‌ترسند، پس به پیمان‌های‌شان وفا نمی‌کنند، و به میثاق‌هایی که از آنها گرفته می‌شود پایبند نیستند.
- ای رسول- اگر با اینها که پیمان‌های‌شان را شکستند در جنگ روبه‌رو شدی شدیدترین بلا را بر آنها وارد آور تا دیگران آن را بشنوند، شاید از حال آنها عبرت بگیرند، آن‌گاه از پیکار با تو و یاری دشمنانت علیه تو بترسند.
و -ای رسول- اگر از قومی که با آنها پیمان بسته‌ای از روی نشانه‌ای که بر تو آشکار می‌شود ترسیدی که خیانت و نقض پیمان بکنند، دور انداختن پیمان‌شان را بر آنها اعلام کن تا در آگاهی از این امر با تو یکسان باشند، و قبل از اینکه بر آنها اعلام کنی ناگهان بر آنها وارد نشو، زیرا غافلگیرکردن آنها قبل از اینکه به آنها اعلام شود خیانت است، و الله خیانتکاران را دوست ندارد، بلکه بر آنها خشم می‌گیرد، پس تو هم از خیانت برحذر باش.
و کسانی‌که کفر ورزیدند گمان نکنند که از عذاب الله فرار کرده و رهایی پیدا کرده‌اند، همانا آنها نمی‌توانند از چنگ او تعالی فرار کنند و نمی‌توانند از کیفرش رهایی پیدا کنند، بلکه او تعالی مراقب آنها است و به آنها دست می‌یابد.
و -ای مؤمنان- آنچه برای آماده سازی، چه افراد و چه تجهیزات؛ مانند تیراندازی در توان دارید آماده سازید، و آنچه از اسب‌هایی که در راه الله نگه داشته‌اید آماده سازید، تا دشمنان الله و دشمنان خودتان از کافران را که منتظر رسیدن بلاها بر شما هستند بترسانید، و با آن قومی دیگر را که شما آنها را نمی‌شناسید، و از دشمنی‌ای که برای‌تان پنهان می‌کنند آگاهی ندارید بترسانید، بلکه فقط الله آنها را می‌شناسد، و از آنچه در نفس‌های‌شان پنهان می‌کنند آگاه است. و هر مالی، چه کم و چه زیاد، که انفاق کنید الله مانند آن را در دنیا به شما می‌دهد، و پاداش آن را به صورت کامل و بدون هیچ کاستی در آخرت برای‌تان عطا می‌کند، پس بر انفاق در راه او تعالی اقدام کنید.
و اگر به صلح و ترک قتال تمایل نشان دادند، پس -ای رسول- تو نیز به صلح روی بیاور، و با آنها پیمان ببند، و بر الله توکل و اعتماد کن، زیرا او هرگز تو را خوار نمی‌سازد، همانا او سخنان‌شان را می‌شنود، و از نیات و افعال‌شان آگاه است.
و -ای رسول- اگر با گرایش به صلح و ترک قتال قصد داشتند با این کار به تو نیرنگ بزنند تا برای قتال با تو آماده شوند، همانا الله در مقابل مکر و نیرنگ آنها برایت کافی است، او ذاتی است که با یاری‌اش تو را نیرومند ساخت، و با یاری مؤمنان به تو، چه مهاجران و چه انصار، تو را قدرت داد.
و میان دل‌های مؤمنانی که تو را با آنها یاری کرد پس از آن‌که پراکنده بودند الفت ایجاد کرد. اگر تمام اموال روی زمین را خرج می‌کردی تا میان دل‌های پراکندۀ آنها الفت ایجاد کنی نمی‌توانستی میان دل‌های‌شان الفت ایجاد کنی، اما الله به تنهایی میان دل‌های‌شان الفت ایجاد کرد، همانا او در فرمانروایی خویش ذات شکست ناپذیری است که هیچ‌کس بر او چیره نمی‌شود، و در تقدیر و تدبیر و شرعش بسیار داناست.
ای پیامبر همانا الله در برابر شر دشمنانت برای تو و مؤمنانی که همراه تو هستند کافی است، پس بر الله اعتماد و تکیه کن.
ای پیامبر مؤمنان را بر قتال تشویق کن، و آنها را با آنچه که اراده‌های‌شان را قوی می‌گرداند و همت‌های‌شان را فعال می‌کند بر قتال برانگیز، - ای مؤمنان- اگر از شما بیست نفر شکیبا بر پیکار با کفار باشند بر دویست نفر از کفار پیروز می‌شوند، و اگر از شما صد نفر شکیبا باشند بر هزار نفر از کافران پیروز می‌شوند؛ زیرا کافران مردمی هستند که سنت الله در پیروزی دوستانش، و سرکوب دشمنانش را نمی‌فهند، و هدف از قتال را درک نمی‌کنند، زیرا آنها برای برتری در دنیا می‌جنگند.
- ای مؤمنان- اکنون الله به‌سبب ضعفی که از شما معلوم داشته، به لطفی از جانب خویش، بر شما تخفیف داده، پس بر یک نفر از شما واجب گردانیده که به جای ده نفر از کافران، در برابر دو تن از آنها پایداری کند. پس اگر صد نفر شکیبا از شما برای قتال با کافران باشند بر دویست نفر پیروز می‌شوند، و اگر هزار نفر شکیبا از شما باشند بر دو هزار نفر از کفار به اذن الله پیروز می‌شوند، و الله با تأیید و یاری و پیروزی، همراهِ مؤمنان شکیبا است.
برای هیچ پیامبری شایسته نیست که (در ابتدای امر) از کافرانی که با او می‌جنگند اسیر بگیرد تا اینکه از آنها بسیار بکشد؛ تا وحشت را در دل‌های‌شان بیفکند که به قتال با او بازنگردند، - ای مؤمنان- شما با گرفتن اسیران بدر، دریافت فدیه را می‌خواهید، حال آن‌که الله آخرت را که با یاری و گرامی داشتن دینش به دست می‌آید می‌خواهد، و الله در ذات و صفات و غلبۀ خویش شکست ناپذیر است، که هیچ‌کس بر او چیره نمی‌شود، و در تقدیر و شرعش بسیار داناست.
اگر نوشته‌ای از جانب الله نبود که قضا و قدرش بر آن رفته است که او تعالی غنیمت‌ها را بر شما حلال، و فدیه گرفتن از اسیران را برای‌تان مباح کرده است، به‌طور قطع به‌سبب گرفتن غنیمت و فدیه از اسیران قبل از اینکه وحیی از جانب الله مبنی بر اباحۀ این کار نازل شده باشد، عذابی سخت از جانب الله به شما می‌رسید.
پس -ای مؤمنان- غنیمتی را که از کفار گرفته‌اید بخورید که بر شما حلال است، و با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی الله از او تعالی بترسید، همانا الله نسبت به بندگان مؤمن خویش بسیار آمرزنده و مهربان است.
ای پیامبر، به اسیران مشرک که در روز بدر آنها را به اسارت گرفتید بگو: اگر الله قصد خیر و صلاح نیت را در دل‌های‌تان سراغ داشته باشد، بهتر از فدیه‌ای که از شما گرفته شده است به شما می‌دهد، پس بر فدیه‌ای که از شما گرفته شده است غمگین نباشید، و گناهان‌تان را می‌آمرزد، و الله نسبت به بندگان توبه‌کارش بسیار آمرزنده و مهربان است، و وعدۀ الله برای عباس عموی پیامبر صلی الله علیه وسلم و سایر کسانی‌که اسلام آوردند تحقق یافته است.
و -ای محمد- اگر بخواهند با سخنانی که برایت آشکار می‌کنند به تو خیانت کنند، پیش از این نیز بر الله خیانت کرده‌اند، و الله تو را بر آنها پیروز گردانده است، پس کسانی از آنها که باید کشته می‌شدند کشته شدند و کسانی از آنها که باید اسیر می‌شدند اسیر شدند، پس اگر بازگشتند مانند همین امر را باید انتظار بکشند، و الله نسبت به مخلوقاتش و آنچه که آنها را اصلاح می‌کند آگاه است، و در تدبیرش بسیار داناست.
همانا کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند و رسولش را تصدیق کرده‌اند و به شریعت او تعالی عمل کرده‌اند، و از سرزمین کفر به سرزمین اسلام، یا به مکانی که در آنجا با امنیت، الله را عبادت کنند مهاجرت کرده‌اند، و با بخشش اموال و جان‌های‌شان برای بالا بردن سخن الله جهاد کرده‌اند، و کسانی‌که آنها را در منازل‌شان ساکن کرده‌اند، و آنها را یاری رسانده‌اند- آن مهاجران و کسانی از اهل مدینه که آنها را یاری رساندند در یاری و همکاری دوستان یکدیگر هستند، و -ای مؤمنان- کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند اما از سرزمین کفر به سرزمین اسلام مهاجرت نکرده‌اند برعهدۀ شما نیست که به آنها یاری رسانید و آنها را حمایت کنید مگر اینکه در راه الله مهاجرت کنند، و اگر کفار بر آنها ستم کردند آن‌گاه از شما درخواست یاری نمودند آنها را در برابر دشمن‌شان یاری کنید، مگر اینکه میان شما و دشمن آنها، پیمانی باشد که آن را نقض نکرده باشند، و الله آنچه را انجام می‌دهید می‌بیند، و ذره‌ای از اعمال شما بر او پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی جزای آن را به شما خواهد داد.
و کسانی‌که به الله کفر ورزیده‌اند کفر آنها را گرد می‌آورد، پس به یکدیگر یاری می‌رسانند، پس مؤمن با آنها دوستی نمی‌کند، که اگر مؤمنان با یکدیگر دوستی نکنند و کافران را به دشمنی نگیرند، فتنه‌ای برای مؤمنان پدید خواهد آمد که هیچ‌کس از برادران دینی‌شان را نخواهند یافت که به آنها یاری رساند، و فسادی بزرگ با بازداشتن از راه الله در زمین به پا خواهد شد.
و کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند و در راهش مهاجرت کرده‌اند، و کسانی‌که مهاجران را در راه الله پناه داده‌اند و به آنها یاری رسانده‌اند، اینها همان مُتَّصِفان به صفت ایمان حقیقی هستند، و پاداش آنها از جانب الله، آمرزش گناهانشان و روزی‌ای گرامی از جانب او تعالی یعنی همان بهشت است.
و کسانی‌که پس از ایمان پیشی گیرندگان به اسلام، یعنی مهاجران و انصار، ایمان آورده‌اند، و از سرزمین کفر به سرزمین اسلام مهاجرت کرده‌اند، و در راه الله جنگیده‌اند تا سخن الله برتر باشد و سخن کسانی‌که کفر ورزیدند پایین‌تر باشد، - ای مؤمنان- اینها از شما هستند، حقوقی را که شما دارید آنها نیز دارند، و وظایفی که برعهدۀ شماست برعهدۀ آنها نیز است، و در حکم الله، خویشاوندان برای ارث بردن از یکدیگر سزاوارترند از ارث بردن به ایمان و هجرت که قبلاً موجود بود. همانا الله به هر چیزی داناست، و هیچ‌چیز بر او پوشیده نمی‌ماند، پس او می‌داند که چه چیزی به صلاح بندگانش است، و همان را برای‌شان تشریع می‌فرماید.